Bah?ede felsefe

T?rk?eyle felsefe yapılır mı? “?ok k?lt?rl?l?ğ?n bir arada bulunduğu bu coğrafyada, bize ?zg? bir felsefe geleneğinin tarihselci bir felsefe tarzı doğrultusunda inşa edilebileceğine inanıyorum.” T?rkiye'de bir felsefe geleneğinin olup olmadığı hep tartışılagelmiş bir konudur. Ancak, bu konudaki tartışma genellikle indirgemeci bir yaklaşımla s?rd?r?ld?ğ?nden bug?ne kadar tatmin edici bir karşılık bulduğu s?ylenemez. Doğan ?zlem, T?rk?ede Felsefe’de konunun sanıldığından ?ok daha fazla boyutu olduğunu g?zler ?n?ne seriyor. Kitapta T?rkiye’nin ve T?rk?enin sahip olduğu birikimden Batı merkezli felsefelerin yayılmacı tutumuna kadar pek ?ok konu tarihselci bir yaklaşım doğrultusunda enine boyuna ele alınıyor. T?rk?ede Felsefe, yakın d?nemde g?n?m?z siyasilerince tartışma konusu yapılan, T?rk?ede felsefe yapılabilir mi, sorusuna da verilmiş doyurucu bir karşılık olarak okunmalı.

"Tarihi anekdotlardan g?ndelik hayatın sıradanlıklarına, edebi eserlerin i?eriğinden nasıl yazıldıklarına, yazarların okullarda ?ğretilmeyen ?zelliklerinden ?eşitli edebi akımlara, aynalardan fotoğraflara, şehirler hakkında yazanlardan edebiyat tarih?ilerine, bah?elerden dostluklara, denizlerden yolculuklara uzanan denemeler okurları edebiyatın ve hayatın gizlerini keşfetmeye ?ağırıyor. Sal?h Birsel; Ziya Osman Saba, Marcel Proust, F. Scott – Zelda Fitzgerald, Ernest Hemingway gibi bir?ok yazar ve d?ş?n insanının yaşam ?izgilerini, pek de ?n plana ?ıkmamış y?nlerini ve psikanalitik a?ıdan sınır durumlarını tekrar yorumlarken, İstanbul başta olmak ?zere d?nyanın ?eşitli coğrafyalarında okurlarını derin bir yolculuğa ?ıkararak, b?t?n bu olup biten karşısında herkesi bir kez daha saygı duruşuna davet ediyor. Kendine has ?slubu ise yine her satırda hissediliyor."

• Iris Murdoch: “Felsefe tek bir şey yapar, edebiyat pek ?ok şey…” • J.L Borges: “Ben yalnızca edebiyat?ıyım.” • Michel Foucault: “Edebiyat ve felsefenin dışı…” Edebiyatımızın ?nde gelen dergilerinden Notos’un Aralık-Ocak, 43. sayısının kapak konusu, Edebiyat ve Felsefeden S?z Ettiğimizde S?z?n? Ettiklerimiz başlığını taşıyor. Edebiyata gerek dili, gerek yaratma bi?imi bakımından en yakın alanın felsefe olduğunu s?yleyebilir miyiz? Ger?ek hayat, ikisinin de başlıca kaynaklarından, kuşkusuz felsefenin daha ?ok ?yle. Sonra yaratıcı d?ş?ncenin i?inden ge?erek kendi karşılıklarını yaratıyorlar. Edebiyat yeniden ?rettiği ger?ekliğin ger?ek hayattaki karşılıklarını aramazken, felsefe ger?ekle arasında s?rekli bir k?pr? kuruyor. Ama ikisi de hep birbirine bakıyor. Birbirlerinden yararlanıyorlar da. Notos bu kez edebiyat ve felsefe arasındaki ilişkiyi irdelemeye ?alışıyor. Dosyanın yazarları T?rker Armaner, B?lent Diken, Mukadder Erkan, Mehmet Barış Albayrak, Burcu Canar, Oğuz Tecimen. Notos’un bu sayısında edebiyat ve felsefe dosyası kapsamında ?? s?yleşi yer alıyor. J.L. Borges, Michel Foucault ve Iris Murdoch. Murdoch’un yalın diliyle yaptığı vurgular, edebiyat ve felsefe ?st?ne yeniden eğilmemize neden oluyor. Iris Murdoch s?yleşisini ?ncelikle okumak, bu sayının konusuna ?arpıcı bir giriş yapmayı sağlayabilir. Bir Yazarın Se?tikleri b?l?m?nde Mehmet Zaman Sa?lıoğlu okurların ve yeni yazarların okumasını zorunlu g?rd?ğ? kitapları; Fadime Uslu da en ?ok etkilendiği yazarı nedenleriyle birlikte Notos’a anlatıyor. Notos Aralık 2013-Ocak 2014, 43

• Enis Batur: “D?nyanın etkilerinden korkmamayı ?ğrendim.” • Martin Heidegger: “D?ş?nmenin kaderi…” • Flann O’Brien, Dublin Sapağında Bir İrlandalı • Andr? Breton ve Philippe Soupault: Manyetik Alanlar: Karanlık Ayna Edebiyatımızın ?nde gelen dergilerinden Notos, her yıl farklı bir konuda d?zenlediği geleneksel yıllık soruşturmalarının on ikincisinin sonu?larını Şubat-Mart, 68. sayısında a?ıkladı. Bu yılki soruşturmanın konusu g?nl?k hayatımızın bir par?ası olmayan ama onsuz yaşamanın hayatı yoksullaştırdığından kuşku duyulamayacak bir alanla, felsefeyle ilgili: En ?nemli 100 Felsefe Metni. İnsanın bir d?ş?nme bi?imine sahip olmadan ne olacağını yaşadıklarımızdan ?ğreniyoruz. ?te yandan, felsefe ?ok zengin bir d?nya. ?nemli felsefe metinlerini okumak bu y?zden de zor. Onu kolaylaştırmanın yollarından biri, bazı kılavuzlar oluşturmak. En ?nemli 100 Felsefe Metni soruşturmasının sonu?ları, tamamıyla bu ama? doğrultusunda d?ş?n?ld?. Notos’un on ikinci soruşturması, 248 yazar ve felsefecinin yer aldığı ?nemli bir kamuoyunun se?imlerini yansıtıyor. Semih G?m?ş yazısında felsefenin ?nemini ş?yle anlatıyor: “Hayatın her alanına soyutlamalarla bakabilmek i?in nitelikli bir hayat deneyimi, birikim, insanın kendine ?zg? bir bakış a?ısı edinmesi elbette gerekir ama bunun yanında ve belki bunlardan daha ?nemlisi, bizim yapmaya ?alıştığımızı ?ok ?st d?zeyde yapmış pek ?ok d?ş?nce insanının, felsefecinin yazdıklarını okumak. Bu okumalar olmadan nitelikli bir d?ş?nme bi?imi edinmek olanaksız.” Dosya kapsamında felsefenin tarihi ve g?n?m?zde felsefe ?st?ne İoanna Ku?uradi, Kaan H. ?kten, Yıldız Silier ve T?rker Armaner ile yapılan kısa s?yleşilerin yanında Bet?l ?otuks?ken’in T?rk?edeki felsefi s?ylem ?st?ne yazısı ve “T?rkiye’de Felsefe” başlığıyla hazırladığı bir se?me kaynak?a yer alıyor. Yirminci y?zyıl İrlanda edebiyatının en aykırı ve en eğlenceli yazarlarından Flann O’Brien ile ilgili dosyada G?lden Hatipoğlu, Meltem G?rle ve Armağan Ekici’nin yazıları yer alıyor. G?lden Hatipoğlu sunuş yazısında O’Brien’ın yazın evreninden s?z ediyor: “Gazete yazısıyla edebi anlatı, ger?ekle fantastik arasına gerdiği cambaz tellerinde ustalıkla y?r?yen, değdiği her yere kahkahanın diş izlerini bırakan O’Brien’ın abs?rd evreninde aklın, dilin, yazarın iktidarı bir yanılsamadan ibaret.” Notos’un bu sayısında Enis Batur ile kapsamlı bir s?yleşi de var. Enis Batur şiirleri, denemeleri, d?ş?nce yazıları ve kurmaca metinleriyle edebiyatımızın kendine ?zg? adaları arasında ilk uğranacak olanlardan. Notos’un ikinci s?yleşisi ise hayatının davası d?ş?nme olan filozof Martin Heidegger ile. Bir Yazarın Se?tikleri b?l?m?nde m?zik yazarı Naim Dilmener okurların ve yeni yazarların okumasını zorunlu g?rd?ğ? kitapları; Berrin Karakaş da en ?ok etkilendiği yazarı nedenleriyle birlikte Notos’a anlatıyor. Mustafa ?evikdoğan, Aydın Şimşek, Nevzat G?rmen ve Hasan G?ren kısa sorulara kısa yanıtlarla yayımlanan son kitaplarını anlatıyor. Notos’un 68. sayısında ?yk?leriyle yer alan yazarlar: Sheila Heti, Sema Kaygusuz, ?iyil Kurtuluş, Hasan ?ztoprak, Alper Beşe, Uğur Nazlıcan, Batuhan Aşıktoprak, Evrim G?le?. Notos Şubat-Mart 2018, 68

"Tanzimat edebiyatının ?nc? ve ?retken kalemi Ahmet Mithat Efendi'nin hen?z 28 yaşındayken kaleme aldığı Felsefe-i Zenan (Kadınların Felsefesi), Letaif-i Rivayat adlı hik?ye koleksiyonunun en kıymetli c?zlerinden biri olmakla beraber kadın sorununu doğrudan konu eden ilk yerli eserdir. Bu yapıtında, Tanzimat'tan sonra en ?ok değişime uğrayan kurumlardan biri olan ailenin mevcut geleneksel yapısının, kadınların hayatını ne denli yıkıcı bir d?n?ş?me uğrattığına odaklanan yazar Akile, Fazıla ve Zekiye gibi sembolik anlamlar y?klediği ?? sıradışı kadının yaşamını anlatır. Evliliğin bek?sı uğruna kendilerini feda etmemiş; eğitimin, ?retimin ve ekonomik ?zg?rl?ğ?n değerini ?z?msemiş bu kadınlar d?nemin toplumsal yaşantısının gereklerine karşı da birer zırh kuşanmışlardır. Aile kurumuna atfedilen ?nemi sarsmasının yanı sıra mektup-roman tarzının T?rk?edeki ilk ?rneği olan bu eseri, Osmanlıca orijinaliyle birlikte sunuyoruz."

Mill? Eğitim Bakanlığınca T?rk ve d?nya edebiyatında 100 Temel Eser`in ?nce orta?ğretimde ardından ilk?ğretimde belirlenmiş olmasını, ?lkemizdeki okuma oranını artırmaya y?nelik bir ?aba olarak g?r?yoruz. Bir başlangı? olarak ilk?ğretimde 100 Temel Eser ?mit vericidir; ilk?ğretim seviyesindeki ?ocuklarımıza bu eserleri okutmayı başarabilirsek, okuyan toplum` olma yolunda ?nemli bir adım atılmış olacaktır.

"Gizli Bah?e", Frances Hodgson Burnett'in ilk kez 1911'de, The American Magazine'de tefrika edildikten sonra kitap olarak yayımlanan bir romanıdır. Burnett'in en pop?ler romanlarından biri ve İngiliz ?ocuk edebiyatının da bir klasiği olarak g?r?len eserin, ?eşitli sahne ve film uyarlamaları yapılmıştır. Yetim kalan ve eniştesinin bozkırdaki malik?nesinde yaşamaya g?nderilen Mary Lennox, yalnız ve mutsuz bir ?ocuktur. Hizmet?isinin erkek kardeşi Dickon ile maceralı arkadaşlıkları başlar ardından Mary’nin kuzeni Colin’in de onlara katılmasıyla Misselthwaite Malik?nesi’nde bu ?? kafadarın k???k ser?veni başlar. Ve Kızılgerdan kuşunun, Mary'ye gizemli bir gizli bah?enin kapısını g?stermesiyle maceraları farklı bir boyuta ulaşır. "K?t? bir baba olmak gibi bir niyeti yoktu ancak kendini bir baba gibi de hissetmemişti. Doktorlar, hemşireler tutmuş, ne gerekiyorsa fazlasıyla karşılamıştı ama ?ocuğu d?ş?nmek bile onu ?rpertiyor, dertlendik?e dertleniyordu. Bir yıllık yokluğun ardından Misselthwaite’e d?nd?ğ?nde k???k, sefil şey başını ağır ağır ve kayıtsızca kaldırırken siyah kirpiklerle ?evrili kurşuni g?zleri g?ren adamın, bir zamanlar taptığı o mutlu g?zlerin benzerlerini ama bir o kadar da korkun? bir şekilde zıddını g?r?nce beti benzi atmıştı."

XX. y?zyılın en ?nemli ?ekoslovak yazarlarından biri olan Karel Čapek’in bu eserinden bah?ecilikle ilgisi olan olmayan herkes zevk alacaktır kuşkusuz ??nk? bu eser, bir bah?ıvanın bir yıl boyunca yaşadıklarını anlatırken sıradan bir bah?ecilik kitabının ?ok ?ok ?tesine ge?miş, Čapek’in g?zlem g?c?n?n, n?ktedanlığının ve zek?sının leziz bir ?rneğini sunmuştur. Okuyucu, umudun, iyimserliğin bah?ecilikteki muazzam ?nemine şaşacak, bah?ıvanın şekilden şekile girdiği h?lleri g?rd?k?e bol bol g?l?mseyecek. Bah?eyi sulamak basit bir iş olarak g?r?lebilir, ?zellikle su hortumunuz varsa ancak hortumun hain ve tehlikeli bir yaratık olduğu hemen anlaşılır. Eğer evcilleştirilmemişse kıvranır, zıplar, sı?rar; altına suyu bırakarak coşku i?inde kendisinin yarattığı ?amura dalıp sulama yapmayı d?ş?nen insana saldırır, ayaklarına dolanır. Muhakkak ?st?ne basmak lazım; birden havaya kalkar ve insanın beline, boynuna dolanır. Kurban, ?deta bir piton yılanıyla boğuşurken bu canavar, pirin?ten ağızlığını yukarıya doğru ?evirir ve pencereye, yeni yıkanmış perdelere kuvvetlice su fışkırtır. Mutlaka enerjik bir şekilde başından tutup m?mk?n olduğu kadar onu gereceksiniz. Canavar acıyla kıvranırken suyu ağızlıktan değil hidranttan ve bedeninin ortasındaki bir yerlerden p?sk?rtmeye başlar. Onu evcilleştirmek i?in en başta ?? kişiye ihtiya? vardır; daha sonra herkes savaş alanını kulaklarına kadar ?amura bulanmış bir h?lde terk eder.