Notos 16 - T?rk Sineması T?rk Romanının ?n?ne mi Ge?ti?

Edebiyatımızın ?nde gelen dergilerinden Notos, her yıl farklı bir konuda d?zenlediği geleneksel yıllık soruşturmalarının sekizincisinin sonu?larını Şubat-Mart, 44. sayısında a?ıkladı. Yapılan geniş soruşturma sonunda ortaya ?ıkan 40 kitaplık liste, bir belge olarak ortaya ?ıktı. Notos’un yıllık b?y?k soruşturmalarının edebiyat tarihimize d?ş?lm?ş nitelikli kayıtlar arasında yer alacağı, gelecekte ge?mişe d?n?k ?alışmalar yapacak b?t?n edebiyat araştırmacıları i?in başvurulması gerekli kaynaklar arasında bulunacağı belirtilebilir. Konusu T?rk edebiyatının klasikleri nelerdir? olarak belirlenen Notos’un 44. sayısındaki soruşturma, 249 kişinin yer aldığı ?nemli bir kamuoyunun se?imlerini yansıtıyor. Edebiyatımızın klasiklerinin olup olmadığı b?t?n edebiyat kamuoyunu ilgilendirir. Bu soruya herkesin onaylayacağı, inandığı karşılıklar vermenin g??l?ğ? de ortada. Demek bir değer bi?meye, ?l??t oluşturmaya ?alışmak gerekir. B?ylece herkesin kullanabileceği, nitelikli bir liste oluşmasına katkıda bulunabilirdi Notos. Notos’un bu sayısında Thomas Bernhard ile yapılmış bir s?yleşi var. 1989’daki ?l?m?ne kadar ge?imini yazarlıkla sağlayan Bernhard’ın bu sıra dışı s?yleşisi ka?ırılmaz. Notos’un bu sayısının ikinci s?yleşisi de Elfriede Jelinek ile, Michael Haneke tarafından sinemaya da uyarlanan romanı Piyanist ?zerine. Notos, G?nlerin Getirdiği b?l?m?nde hayatlarını değiştiren ya da onları sarsan ?? kitabı yazarlarımıza sordu. Ayfer Tun?, S?heyla Acar, Murat G?lsoy, Oylum Yılmaz, Fatih ?zg?ven, B?lent Usta, Seray Şahiner, Mahir ?nsal Eriş hayatlarını değiştiren kitapları anlattı. Notos Şubat-Mart 2014, 44. sayı

• Fatih Balkış ile S?yleşi: “Yazarız ama okunmayız…” • Clifford Endres ile Edouard Roditi ?st?ne S?yleşi • Michel Houellebecq: Hayatta Kalmak, Canlı Kalmak • Fadime Uslu: ?yk?n?n G?z? Kulağı Notos Ocak-Şubat, 84. sayısında T?rk?e Rap’e y?neliyor. S?zl? k?lt?r, m?zik, edebiyat arasındaki etkileşimin son yirmi yıldaki en ?nemli verimi, Almanya ve ABD’deki hip hop ve rap k?lt?r?yle k?klenip gelişen ve kendine has bir m?zik k?lt?r? oluşturan T?rk?e Rap oldu. T?rk?e Rap’i şiirle bağları, m?zikal ?zellikleri, s?ylem bi?imleri, tarihi ve siyaseti ?zerinden ele alan bu dosyada Beg?m Kovulmaz, Tun? “Turbo” Dindaş, Deniz Durukan ve Ayşecan Aral’ın yazıları, Selin ?ınar, Onur Aşkın, Turbo ve Seda Mit’in ill?strasyonları yer alıyor. Fuat, ?ağrı Sinci, Kayra, Ağa?kakan, Da Poet ve Ethnique Punch “Şiirden Liriğe, Ozandan MC’ye: T?rk?e Rap’in Sesleri” soruşturmasına yanıtlarıyla katkıda bulunuyor. Notos’un bu sayısında Yer?ekimi, Fars, Baht D?n?ş? ve Kara?am Ormanı’nda romanlarının yazarı Fatih Balkış ile romanları, okuma ser?veni, yayıncılık d?nyası ve son kitabı Monograflar ?st?ne bir s?yleşi yer alıyor. Notos’un ikinci s?yleşisi Edouard Roditi ve İstanbul Avangardı makalesiyle Roditi’nin T?rkiye ve Avrupa edebiyatındaki eşsiz mirasını tekrar g?ndeme getiren Clifford Endres ile. Aganta b?l?m?nde g?n?m?z edebiyat d?nyasına ve g?ncel kitaplara dair yazılarıyla Başak Bing?l Y?ce, Alper G?ng?r, Deniz G?ndoğan İbrişim, Senem Utku, Pınarnaz Eren, denemeleriyle G?khan Yavuz Demir ve Oğuz Tecimen yer alıyor. Bir Yazarın Se?tikleri b?l?m?nde Ferruh Tun? okurların ve yazarların okumasını zorunlu g?rd?ğ? kitapları, Ahmet Tulgar ise en ?ok etkilendiği yazarı nedenleriyle birlikte Notos’a anlatıyor. İlker Karakaş ve Bur?in Tetik kısa sorulara kısa yanıtlarla kendi yazarlık ser?venlerini ve yayımlanan son kitaplarını anlatıyor. Foto-Yazı b?l?m?nde B?lent ?allı’nın fotoğrafını Judith Malika Liberman kısa bir masalla yorumluyor. Notos’un bu sayısında ?yk?leriyle yer alan yazarlar: Felisberto Hern?ndez, Mehmet M?mtaz Tuzcu, Roni Margulies, Demet Aksu, Cihan ?akan, Gamze Efe, Osman G?r, İbrahim Halil ?elik, Cem Alptekin, G?lay G?k?en. Notos Ocak-Şubat 2021, 84

Bazı eserler vardır, hem yazarı hem de eserin kendisi o kadar ?nemlidir ki unutulmaya y?z tutmuş olmasına anlam veremezsiniz… Heyecanla, biraz da telaşla bir an ?nce okurla buluşsun istersiniz… T?rk Tarihi ve Necib ?sım Yazıksız, işte tam da bu tarife denk d?ş?yor… Peki kimdir Necib ?sım? “T?rk?? Necib”, “Vav’lı T?rk” olarak tanınıyor en ?ok. Mill? şuuru en zor zamanlarda uyandıranların başında geliyor. Mustafa Kemal’in, Harp Okulunda Fransızca ?ğretmeni de olmuş. Milletvekili, asker, tarih?i, ?ğretmen, yazar, dil bilimci… Ama her şeyden ?nemlisi T?rk??l?k denince ilk akla gelenlerden… Hayatı da en az eserleri kadar ilgiyi hak eden b?y?k bir bilim adamı… "T?rk Tarihi", yazıldığı d?nemde b?y?k yankı uyandırırken Necib ?sım da saygı ve takdirle karşılanmaktan geri kalmıyor. Yusuf Ak?ura’nın “Osmanlılar ve belki b?t?n T?rkler i?inde ilk B?t?n T?rk Tarihi yazarı olmak şerefi Necib ?sım Bey’indir.” s?z? de malumun ilamı gibi ?deta… "T?rk Tarihi", Leon Cahun’un Asya Tarihine Medhal/Giriş adlı eseri esas alınarak yazılmakla birlikte, Doğu kaynakları ve T?rk k?lt?r tarihindeki temel kitaplar da yazar tarafından okunarak bunlardan pek ?ok eklemeler de kitaba d?hil edilmiştir. “Karşılaştırmalı bir tarih ?alışması” olarak nitelendirmek, T?rk Tarihi i?in en doğru tanımlama olacaktır. "Ufkumuzu kaybettik… Kızılelma’mız vardı Ceddimiz doludizgin bir hedefe koşardı ?leme nizam veren millet! Halife h?nı Azametiyle tir tir titretirdi cih?nı Birbirine d?şermiş ufku kaybolan millet Her darbede k???l?r… Olur ?hiri zillet"

• Mine S?ğ?t: “Herkes ge?mişinin ağırlığından kurtulmaya ?alışıyor.” • Enis Batur: “Profilden Akropolis” • Aylin ?nek: “Mehmed Uzun’un K?rt Edebiyatındaki Yeri” Edebiyatımızın ?nde gelen dergilerinden Notos, Ekim-Kasım, 24. sayısında kapak konusunu ?ağdaş T?rk şiirinin bir kanonu var mı? sorusuna ayırdı. Adnan ?zer, Alova, Hasan B?lent Kahraman, A. Adnan Azar, Mehmet Yaşın, Metin Cengiz, Can Bahadır Y?ce’nin birbirinden farklı g?r?şler i?eren yazılarıyla, konunun daha uzun ve ayrıntılı bi?imde tartışılmasının gerekli olduğu ?ıkıyor ortaya. ?stelik şiir ne kadar tartışılsa yeridir, yararlıdır. Notos, bu sayısında yazarların ?alışma odalarına girdi. Bug?nlerde Ne Yazıyorlar? b?l?m?nde Tahsin Y?cel’den İnci Aral’a, Hasan Ali Toptaş’tan Ahmet ?mit’e, Murat G?lsoy’dan Sibel K. T?rker’e, edebiyatımızın her kuşaktan g?zde yazarlarının tezg?hındaki sırları ortaya d?kt?. Derginin bu sayısında, yazar Mine S?ğ?t ve şair Koray Feyiz ile yapılmış iki de s?yleşi var.

Bu mətn İstanbulda, Yeni Mətbəədə 1928-ci ildə T?rk Ocaqları Mərkəzi Heyəti tərəfindən nəşr olunan “T?rk İli 1928” adlı illik dərginin 289-455 səhifələrindən g?t?r?lm?ş məqalədən ibarətdir. Məcmuənin tərtib?isi də bu məqalənin yazarı olan Ak?uraoğlu Yusif bəydir. Əlinizdəki kitab – bu məqalənin kitab halında nəşr olunmuş versiyasıdır.

Oxuculara təqdim olunan bu kitabda m?asir t?rk nasir-lərinin əsərlərindən n?munələr toplanmışdır. Əsasən «Varlıq» jurnalından alınmış bu hekayələrdə t?rk cəmiyyətindəki insanların ağır g?zəranından bəhs olunur. Kitabı tərtib edərkən əsərlərin d?z?l?ş?ndəki ardıcıllıq m?əlliflərin anadan olma tarixinə g?rə m?əyyən edilmişdir.

"Kut kelimesinin, Anadolu’da h?l? “ruh” manasında kullanıldığı vardır. Mesela kut kurdu denilir. Kut kelimesi hem isim hem sıfat gibi kullanılır. Kut Dağ, Kutlu Maral kelimelerinde, sıfat gibi istimal edilmiştir. Hokand, Kut Kent demektir. Kotasın kut uz demek olduğunu evvelce g?rm?şt?k. Bazen, kutun hangi ilahın kutsiyeti olduğu da g?sterilir. Oğuz dininde g?receğimiz ve?hile, hakana Tanrı Kutu yahut İdi Kut denilir. Demek ki hakandaki kutsiyet ve velayet-i amme, ona ilahi bir hak olarak, Tanrı tarafından verilmiştir. Şamanda tecelli eden kendi İye Kila’sının yahut amagatının kuvvetidir. Eski T?rklerde b?t?n hakan s?laleleri, neseplerini bir ilaha yahut toteme kadar ?ıkarırlardı. Sebebi, bu ilaha yahut toteme ait olan kuta v?ris olmaktır." Toplumsal sorunları a?ıklamak ve bu sorunlara ??z?mler getirmek iddiasıyla Batı’da gelişen bir bilim olarak sosyolojiye, o d?nem t?rl? sorunlarla karşı karşıya kalan Osmanlı Devleti i?erisindeki problemlere ??z?m arayışı i?inde olan aydınların rağbet g?stermesi ka?ınılmaz bir durumdu. Bu aydınların başında gelen Ziya G?kalp, T?rkiye’de sosyolojiyi -o zamanki adıyla i?timaiyat- kurmuş, Comte-Durkheim ?izgisinde kalarak pozitivist sosyolojinin temsilcisi olmuş bir m?tefekkir idi. G?kalp, bu ??z?m arayışı i?inde, T?rk toplumunun kendine ?zg? ahlaki ve k?lt?rel değerleriyle, Batı’dan aldığı bazı değerleri kaynaştırarak bir senteze ulaşma ?abasına girdi. D?ş?ncesinin temelinde, “T?rkleşmek, İslamlaşmak, muasırlaşmak” gayesi yatıyordu. G?kalp, bu gaye uğruna konferanslar vermiş, değişik edeb? t?rlerde eserler kaleme almış, farklı gazetelerde bir?ok konuda makaleler yazmış, ilm? araştırmalar yapmış, T?rkiye’de bilimin gelişmesi i?in b?y?k bir gayret sarf etmiştir. Mill? edebiyatın kurulması ve gelişmesinde de ?nemli bir rol oynayan, siyasi ve toplumsal konularda sayısız makale kaleme alan, bir d?nem Diyarbakır milletvekilliği yapmış Ziya G?kalp’ın sosyoloji anlayışı, T?rkiye’de 1940’lara kadar, neredeyse tek egemen sosyoloji ekol? olmuştu. G?kalp benimsediği sosyoloji anlayışı ile T?rk tarihi, mill? edebiyat, şiir, roman, bilim, felsefe, i?timai hayat, toplumsal yapının bilimsel y?ntemlerle incelenmesi, iş b?l?m? gibi konulara eğilmiş ve g?r?şleri ile T?rk sosyal biliminde ve edebiyatında bug?nlere kadar etkisini g?stermiştir.

G??ebe olan T?rklerin k?lt?r?nde s?zl? anlatım ?nemli bir yer tutmuştur. Masallar da bunun belli bir kısmını oluşturur. Ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa anlatılarak g?n?m?ze kadar gelen bu T?rk masallarında padişahlardan şehzadelere, sabır taşından sihirli aynaya, geyik prensten yedi başlı ejderhaya kadar pek ?ok fig?r yer almaktadır. Ge?mişle geleceği birbirine bağlayan bu masallar, masal seven herkesin kitaplığında bulunmalı.

T?rk?eyle felsefe yapılır mı? “?ok k?lt?rl?l?ğ?n bir arada bulunduğu bu coğrafyada, bize ?zg? bir felsefe geleneğinin tarihselci bir felsefe tarzı doğrultusunda inşa edilebileceğine inanıyorum.” T?rkiye'de bir felsefe geleneğinin olup olmadığı hep tartışılagelmiş bir konudur. Ancak, bu konudaki tartışma genellikle indirgemeci bir yaklaşımla s?rd?r?ld?ğ?nden bug?ne kadar tatmin edici bir karşılık bulduğu s?ylenemez. Doğan ?zlem, T?rk?ede Felsefe’de konunun sanıldığından ?ok daha fazla boyutu olduğunu g?zler ?n?ne seriyor. Kitapta T?rkiye’nin ve T?rk?enin sahip olduğu birikimden Batı merkezli felsefelerin yayılmacı tutumuna kadar pek ?ok konu tarihselci bir yaklaşım doğrultusunda enine boyuna ele alınıyor. T?rk?ede Felsefe, yakın d?nemde g?n?m?z siyasilerince tartışma konusu yapılan, T?rk?ede felsefe yapılabilir mi, sorusuna da verilmiş doyurucu bir karşılık olarak okunmalı.

Toplumsal sorunları a?ıklamak ve bu sorunlara ??z?mler getirmek iddiasıyla Batı’da gelişen bir bilim olarak sosyolojiye, o d?nem t?rl? sorunlarla karşı karşıya kalan Osmanlı Devleti i?erisindeki problemlere ??z?m arayışı i?inde olan aydınların rağbet g?stermesi ka?ınılmaz bir durumdu. Bu aydınların başında gelen Ziya G?kalp, T?rkiye’de sosyolojiyi -o zamanki adıyla i?timaiyat- kurmuş, Comte-Durkheim ?izgisinde kalarak pozitivist sosyolojinin temsilcisi olmuş bir m?tefekkir idi. G?kalp, bu ??z?m arayışı i?inde, T?rk toplumunun kendine ?zg? ahlaki ve k?lt?rel değerleriyle Batı’dan aldığı bazı değerleri kaynaştırarak bir senteze ulaşma ?abasına girdi. D?ş?ncesinin temelinde, “T?rkleşmek, İslamlaşmak, muasırlaşmak” gayesi yatıyordu. G?kalp, bu gaye uğruna konferanslar vermiş, farklı edeb? t?rlerde eserler kaleme almış, farklı gazetelerde bir?ok konuda makaleler yazmış, ilm? araştırmalar yapmış, T?rkiye’de bilimin gelişmesi i?in b?y?k bir gayret sarf etmiştir. Mill? edebiyatın kurulması ve gelişmesinde de ?nemli bir rol oynayan, siyasi ve toplumsal konularda sayısız makale kaleme alan, bir d?nem Diyarbakır milletvekilliği yapmış Ziya G?kalp’in sosyoloji anlayışı, T?rkiye’de 1940’lara kadar, neredeyse tek egemen sosyoloji ekol? olmuştu. G?kalp benimsediği sosyoloji anlayışı ile T?rk tarihi, mill? edebiyat, şiir, roman, bilim, felsefe, i?timai hayat, toplumsal yapının bilimsel y?ntemlerle incelenmesi, iş b?l?m? gibi konulara eğilmiş ve g?r?şleri ile T?rk sosyal biliminde ve edebiyatında bug?nlere kadar etkisini g?stermiştir.