Sylvie ve Bruno

""«Ren? Char'ı yaşayan en b?y?k şairimiz, Gazap ve Muamma'yı da Fransız şiirinin Illuminations'dan ve Alkoller'den bu yana bize verdiği en şaşırtıcı eser kabul ediyorum… Yalnız Kalırlar yayınlandığından itibaren bu bir avu? şiir, şiirimiz ?zerinde ?zg?r ve bakir bir r?zg?r estirmeye yetmiştir. 'İşe yaramaz biblolar' imalatına kendini vakfetmiş şairlerimizin ağızlarına borazan almak i?in lavtayı ellerinden bıraktıkları bunca yıldan sonra şiir nihayet sağaltıcı bir odun ateşi halini almıştır… Başkaldırının ve ?zg?rl?ğ?n şairi Char, yarınlarımızın da şairidir… Şundan emin olalım: Bundan b?yle ancak b?ylesi eserlerden medet umabilir ve basiret bekleyebiliriz.»" Albert Camus «„Hypnos Yaprakları, Avrupa'da Nazizme direnişin en alışılmadık ve en derinlikli imgelerinden biridir.“» Paul Veyne «„Ren? Char'ın, zamanımızda eşi benzeri olmayan b?y?kl?ğ?, onun şiirinin, şiirin vahyi, şiirin şiiri olmasıdır.“» Maurice Blanchot"

"Mehmet G?reli'nin ?yk?leri, ?etin Altan'ın deyişiyle, «„modern deneme“»ler aslında. Bilginin derinliklerinden hayal g?c?n?n enginlerine a?ılan, hi?bir kalıba sığmayan ?zg?n metinler. ""Geleceğin habercisi"" Boris'in, tarihin, edebiyatın ve sanatın sınırlarını zorlamaya adadığı yaşamı, gittik?e bu kavramlarla b?t?nleşiyor, Boris tarihin potasında, b?t?n eğrileri ve doğrularıyla d?nyaya karışıyor. Sibel, Cemil ve diğerleri ise onun izini s?ren -belki de a?tığı yoldan ilerleyen- neredeyse onu kaybetmek kadar bulmak konusunda da kaygılı, Boris g?lgeleri adeta. Hayaller ve Sokaklar da hayatın i?inden yansıyan, sanat ve felsefeyle harmanlanmış, bir?ok kişinin kendisinden izler bulacağı ?yk?ler toplamı. Aynı zamanda d?nyaya pek ?ok yazarın, y?netmenin ve felsefecinin g?z?nden bakmayı sağlayan, bir anlamda aynanın arkasına ge?iren bir kitap."

Henry Ford… Otomotiv end?strisinin gidişatını değiştiren, adıyla anılan Fordizm ile ?retim bi?imini yeniden inşa eden, ekonomiden sosyolojiye, pek ?ok alanda araştırmaya, eleştiriye, ideolojik tartışmaya konu olmuş bir isim o… Kara mizahın şaheserlerinden Modern Zamanlar’daki fabrika sahnesi k?lt olmuştur. Chaplin, ?n?nden hızla akıp giden seri ?retim bandının ?n?nde bocalar ve t?m fabrikadaki işleyişi bozar… Hayatım ve İşim’de Henry Ford, bizzat kaleme aldığı yaşam ?yk?s?yle bizi, d?nyayı ?deta alt?st eden yeniliklere imza atan insan Henry ile tanıştırıyor. Kuşlara ve doğaya d?şk?n, Edison ve doğa bilimci John Burroughs’la yakın dost olan biri o. Grev ve sendika kelimelerine uzaklığı, Yahudilerle ilgili “kendine has” d?ş?nceleri, sermayenin kimin elinde olduğuna bakmaması gibi en hafif tabirle farklı bir d?ş?nce yapısını bizlerle paylaşıyor. Henry Ford, eleştirilmeyi ama hakkında daha ?ok d?ş?nmeyi ve bilgi sahibi olmayı da sonuna kadar hak ediyor. "D?ş?nmek, herhangi birinin yapabileceği en zor iştir ve muhtemelen d?ş?nen insan sayısının bu kadar az olmasının nedeni de budur. Ka?ınılması gereken iki aşırılık vardır: Biri eğitimi k???mseme tutumu, diğeri ise bir eğitim sisteminden ge?menin cehalet ve vasatlığın kesin tedavisi olduğunu varsaymanın acınası şımarıklığıdır."

Şiirin teğetinden d?zyazıya, hayattan yazıya, dilden d?ş?nceye uzanan; ters akıntılarla, sert r?zg?rlarla karşılaştığında hayata ve dile geri d?nen; birbirini yansıtan metinlerle ?r?l? g?zerg?hlar arasında kendinin ve geleceğin peşinde koşan ge?miş zaman anlatıları…

Akıl ve tutku arasında hassas bir uyumun kurulması ve b?ylece ger?ek mutluluğa erişilmesi i?in ipu?larının verildiği bu s?r?kleyici romanda Austen, eseri boyunca, bu ikisi arasında bir denge kurmak ister. Başkahramanları Elinor ve Marianne Dashwood olan iki kız kardeşin şahsında bu denge yer edinir. Elinor Dashwood hareketlerinde ger?ek?i olmaya ?zen g?sterir. Duygularına kapılmamak, tutkularını dizginlemek, sağduyulu hareket etmek onun i?in bir yaşam bi?imidir. Kardeşi Marianne ise ablasının aksine duygularının ?n?n? olabildiğince a?an, tutkularıyla yaşayan bir kızdır. Birbirinin neredeyse tamamen zıttı olan bu kız kardeşlerin karşılıklı m?dahaleleri, ?ğ?tleri, tavsiyeleri ise diğer taratan hep ?n yargıyla karşılanır. Sonu?ta da mutsuzlukların ve ihanetin kapıları a?ılır… "(…) Fakat ?yleydi. Bir zamanlar ısrarlı bir gururla hayal ettiği gibi karşıkonulmaz bir tutkuyla ?şık olup kurban gitmek yerine, sonrasındaaklı başında ve daha sakin olduğu g?nlerde karar verdiği gibisonsuza dek annesiyle kalıp mutluluğu yalnızca i?ine kapanmaktave okumakta bulmayıp, on dokuz yaşına yeni bir m?nasebeteyelken a?mış, yeni g?revler altına girerek, yeni bir eve yerleşmiş,birinin karısı, bir ailenin ve bir k?y?n hanımı olarak buldu kendisini."

“Ziya G?kalp b?y?k bir d?ş?nce adamıdır. B?y?k d?ş?nce adamları, toplumu etkiler. Fakat yeni ve karmaşık bir d?ş?nce ?rettikleri i?in de daima yanlış anlaşılma ve basmakalıp bir değerlendirme ile basite indirgenme tehlikesine maruz kalırlar. Toplum, b?y?k d?ş?nce adamlarına ihtiya? duyduğu d?nemde onların ruhundan, tutkusundan ve kişisel ?zelliklerinden etkilenir. Ama sonradan gelenler o ruhu anlama ihtiyacını yeteri kadar duymadan, tasavvur d?nyasında o tutkuyu kendileri de yaşamadan ve fikirlerin ayrıntılarına yeteri kadar dikkat etmeden o b?y?k d?ş?nce adamına yaklaşırsa, basmakalıp ?vg?ler, anlamsız saldırılar ortalığı kaplar ya da o b?y?k d?ş?nce adamı g?rmezden gelinir. D?ş?ncenin verimliliği onun kişisel bir ?eşni olmaktan kurtulmasıyla ve başka zihinlerle eleştirel işbirliği kurmasıyla m?mk?nd?r. D?ş?nceleri kendi k?şelerinde kalmaktan kurtaracak bir d?ş?nce geleneğine, eleştirel işbirliğine ihtiya? vardır. Ziya G?kalp, kendi zamanında bunu yapmıştır. Bizim de onun fikirlerini birer m?ze eseri gibi saklamak yerine, o fikirlerle d?ş?nmemiz ve gerektiğinde yeni fikirlere doğru ilerlememiz gerekiyor.”

Top ve t?fek g?r?lt?lerinin yeri g?ğ? inlettiği, silahların ?l?m sa?an kıyamet ateşleri kopardığı dehşetli yıllarda T?rk ordusu, kanını son damlasına kadar harcayarak yurdu m?dafaaya ?alışıyordu. Balkan Savaşı’nda alınan yenilgi ?zerine derin bir teess?re boğulan askerlere ve orduya derh?l m?dahale edilmesi fikriyle kaleme alınan, aynı zamanda Atat?rk’?n hem yakın hem de silah arkadaşı Nuri Conker’in orduda verdiği konferansların bir derlemesi olan "Zabit ve Kumandan" adlı eseri Mustafa Kemal’i ?yle etkiliyor ki bu kitaba karşılık olarak yazdığı Zabit ve Kumandan ile Hasbih?l’de hem arkadaşı Conker’e destek veriyor hem de ordu ile ilgili d?ş?ncelerini ortaya koyuyor. Birbirini tamamlayan ve pekiştiren iki eserde, iyi y?neticilik konusu işlenirken bununla birlikte ordunun yaşadığı başarısızlığın esas ??z?m yolu olarak kumanda aşamaları aktarılıyor. Başarıları t?m d?nya tarafından kabul edilen bu iki lidere g?re d?şmana karşı savunma yapılmamalı, doğrudan taarruza ge?ilmelidir. Zira d?şmana gerilen en g?zel siper, T?rk askerinin g?ğs?d?r. "Patlayan bir-iki d?şman mermisinden sonra, kendi toplarının seslerinden ?zerine atılmış bir taştan sakınır gibi sağa sola ka?an ve ?rken bir askerin yavaş yavaş atan y?reği, hızlı ?arpmaya başlar. Biraz sonra muharebeye başlandığı zaman bileklerinde t?feği tutacak g?? de kalmaz. Subayın bu anda g?revi, b?y?k ve ?nemlidir. Subay, ruhunu b?t?n erlerinin ruhuna gayet sağlam bir telgraf teliyle bağlamalıdır."

Halid Ziya, Servet-i F?nun ve Cumhuriyet D?nemi T?rk romanının ger?ek anlamda Batılı bir kimlik kazanmasında ?nemli katkısı olmuş bir yazardır. Halid Ziya romanında esas mesele arzu etmektir ve bunun tekrar eden bir motif, bir izlek olduğunu da g?r?r?z. B?t?n karakterlerini ortaklaştıran şeydir bir bakıma. Bu, Halid Ziya romanında modern bireylik h?linin bir temel g?stereni olarak kurgulanır. “Beşer hayatı” kavramını kullanır Halid Ziya. En başından beri anlatmaya ?alıştığı budur. Roman insana, insanın i? d?nyasına ait bir t?rd?r. Halid Ziya, okuyucusunu karakterlerinin i? d?nyalarının derinliklerine davet eder. Bu karakterler kendisinin de i?inde bi?imlendiği toplumun par?asıdır. Sancıları, hesaplaşmaları, i?inde bi?imlendikleri topluma ve k?lt?re aittir. Onun edebiyatını kendinden ?nce ve hatta uzun s?re sonraki edebiyatlardan da ayıran nokta ders vermeyen, ?ğretmeyen, otoritesini geriye ?ekmiş anlatıcılardır aslında ve model olma y?k?n? taşımayan, kaybeden karakterleriyle ?zerk bir edebiyat olmasıdır. Halid Ziya’nın k?ks?zl?kle, taklit?ilikle eleştirilmesinde de bu ?zerk edebiyat anlayışının etkisi vardır ne yazık ki. Ama bu edebiyat tam da i?inde bi?imlendiği toplumun yaşadığı kırılmaların, sancıların izlerini taşır. Halid Ziya’nın kendisi de yaşadığı coğrafyadaki modernlik deneyiminin ?znesi olan bir Osmanlı entelekt?elidir nihayetinde ve b?t?n bu kırılmaların, krizlerin i?inde bi?imlenen bir yazardır. Halid Ziya hi?bir zaman bize mutlu sonlar anlatmıyor. Hayatta başarılı olmuş, arzularını sonuna kadar ger?ekleştirip hayatını mutlu bir şekilde s?rd?rm?ş karakterler hi?bir zaman birincil karakterler olmuyor. B?yle karakterler yok mu? Var. Ama ikincil, ???nc?l karakter olarak uzaktan g?r?r?z onları. Halid Ziya bizi hep diğerine, diğer hayat tasavvuruna doğru ?eker. Kadınlar i?in de erkekler i?in de b?yledir bu.

?mer Seyfettin, yaşadığı d?nemin geleneksel dil ve edebiyat anlayışına bağlı kalmayan yenilik?i kişiliği ile d?z yazımızın gelişme aşamasında b?y?k d?n?ş?mler yarattı. "Tabii lisan, konuşulan lisandır." ilkesi ?zerinde inatla durarak yalın bir anlatım kurdu. ?yk?n?n akışında sağladığı hızlılık, olay – kişi – ?evre bağlantılarındaki doğallık ve en ?nemlisi ustalıkla yarattığı yergi havasıyla bug?n de canlılığını koruyan eserler verdi. D?neminin eski dil beğenisine saplanıp kalan yazarlarını okunmaz duruma d?ş?ren "zaman" onu haklı ?ıkardı.