S.Vurğunun ən yaxşı əsərlərindən biri «Ayg?n» poemasıdır. Janrına g?rə mənzum roman hesab olunan bu əsərdə həyat hadisələri geniş və əhatəli bir şəkildə verilir, qəhrəmanlar, onların m?hiti ətraflı g?stərilir. Əsərdə Ayg?n?n həyatından yalnız bir hadisə təsvir olunmur, onun sənətkar kimi yetişməsi, ailə m?nasibətləri b?t?n təfərr?atları ilə əks etdirilir, qəhrəmanların həyatı geniş epik planda g?stərilir. Əsər Ayg?nlə Əmirxanın ailə həyatının ilk g?nlərinin təsviri ilə başlayır. Təzəcə evlənən gənclər bir-birini sevir, xoşbəxt g?nlərini yaşayırlar. Bu səadətli g?nləri m?əllif hər iki gəncin bir-birinə olan saf məhəbbəti ilə bağlayır. Lakin Əmirxanın təsvirində biz şairin bir qədər qorxunu xatırladan m?nasibət və fikirlərinə rast gəlirik. Onun xarakterində uşaqlıq həyatından irəli gələn bir ərk?y?nl?k və bir qədər də k?hnəfikirlilik vardır. İnstitutu bitirdikdən sonra Muğan sovxozlarından birinə təyinat alan Əmirxan yalnız ?z?n? d?ş?nərək Ayg?n? təhsilini yarım?ıq qoymağa məcbur edir. Ayg?n nə qədər konservatoriyada təhsilini davam etdirmək arzusu ilə alışıb yansa da, Əmirxanı sındırmır. Ona g?zəştə gedərək əri ilə birlikdə Muğana yollanır. Əmək fəaliyyətinə başladıqdan sonra Əmirxanın yeni mənfi keyfiyyətləri ?zə ?ıxır. Əvvəlcə işə həvəslə başlayan Əmirxan getdikcə işdən soyuyur, əhli-kef həyat ke?irməyə meyil g?stərir. Daha sonra kəndin xoşuna gəlmədiyini, burada mədəniyyətin zəif olduğunu bildirərək şəhərə qayıdır. Əmirxanın şəhərə qayıdışı ailənin vəziyyətini yaxşılaşdırmır, əksinə, ər-arvad m?nasibətləri daha da kəskinləşərək son həddə ?atır. Əmirxan şəhərdə də ictimai-faydalı bir işlə məşğul olmur, g?nlərini i?ki məclislərində ke?irir, tez-tez evə gecə ke?əndən sonra qayıdır. B?t?n bunlara d?zməyən Ayg?n k?rpəsini də g?t?rərək evdən gedir. Bundan sonra Ayg?n?n y?ksəlişi başlayır. O, konservatoriyada təhsilini davam etdirir, musiqi əsərləri bəstələyir, D?vlət m?kafatına layiq g?r?lən bir simfoniya yaradır. Əmirxan isə ağır g?nlər, mənəvi sarsıntılar ke?irir, d?şd?y? vəziyyətin ?irkinliyini dərindən dərk edərək yenidən ?z əvvəlki sənətinə qayıdır. Ayg?n evdən ayrılsa da, ?z ilk eşqinə sona qədər sadiq qalır, ilk məhəbbətini sona qədər qoruyaraq he? kimə k?n?l vermir. M?ğənni Elyarın ona qarşı olan sevgi duyğularını qiymətləndirsə də, bu sevgini qəbul edə bilmir, he? kimi sevməyi bacarmadığını s?yləyir: Yalnız sənətimlə yaşayıram mən, Bir də ki, g?z?m?n işığı ?lkər… Niyə gizlədim ki… bəzən qəlbimdən isti bir nəfəs də ke?ir m?xtəsər. Fəqət sevməyirəm mən he? bir kəsi, Xəyalım bir yerdə qərar tutmayır. ?z?mə dəydikcə ?vlad nəfəsi ?rəyim ilk eşqi he? unutmayır. Bu anlarda m?əllif ər və arvadı qarşılaşdırır və Ayg?n?n iradə m?hkəmliyini, mənəvi saflığını n?mayiş etdirir. Ayg?n qısqanclıq hissləri ke?irən Əmirxana he? kimi sevmədiyini, ailənin dağılmasında ancaq Əmirxanın ?z?n?n təqsirkar olduğunu bildirir. Bundan sonrakı səhnələrdə Əmirxanın məhəbbətin təsiri ilə y?ksəlişi, saflaşma və inkişafı əks olunur. O, Muğana əvvəlki işinə qayıdaraq elə bir həvəslə işləyir və elə bir bağ salır ki, ş?hrəti hər tərəfə yayılır. Məhəbbətin sarsılmaz g?c? yenidən ailəni birləşdirir. Şair bununla saf və təmiz məhəbbətin insanın xoşbəxtliyində, ailə səadətində oynadığı y?ksək rolu qabarıq bir şəkildə a?ıb g?stərir. «Ayg?n» mənzum romanı m?asir ailəni, bu ailənin problemlərini, ailənin m?hkəmliyində qarşılıqlı məhəbbətin y?ksək rolunu a?ıb g?stərən bir əsər kimi bu g?n də aktualdır və indi də oxucular tərəfindən sevilə-sevilə oxunur.
